Overzicht Recensies

Scroll naar beneden voor recensies van:

• Oliver Twist (2005)

• History of Violence (2005)

• l'Enfant (2005)

• Funny Games (1997)

Oliver Twist

Regie Roman Polanski Cast Barney Clark, Ben Kingsley, Jamie Foreman Speelduur 130 minuten Jaar 2005

Oliver Twist is niet voor het geluk geboren. Voor een weeskind zijn de jaren dertig van de negentiende eeuw dan ook niet bepaald romantische tijden. De mensen zijn arm, de samenleving is een klassemaatschappij en het noodlot ligt overal op de loer.

Zelfs een achternaam is voor een wees geen vanzelfsprekendheid. De jonge Oliver krijgt de naam Twist van de armenzorg. Niet omwille van enige diepe betekenis, maar simpelweg omdat de letter T aan de beurt is: het vorige kind werd Swubble genoemd, en de volgende zal Unwin heten.

Regisseur Roman Polanski was vastberaden om na het harde realisme van W.O. II in The Pianist een film te maken die in de eerste plaats een jong publiek aanspreekt. In het boek 'Oliver Twist' van Charles Dickens zag hij een kindvriendelijk, meeslepend verhaal, waarvan het tijd werd voor een nieuwe verfilming.

In zijn filmversie herleeft ontegenzeglijk het Londen, zoals Charles Dickens dat beschreef in 1837: donker, regenachtig, modderig en vol karakters van twijfelachtige reputatie. Voor de zwijgzame, welgemanierde Oliver de uitgelezen plek om snel volwassen te moeten worden.

Met zijn oprechte bedoelingen brengt Oliver zichzelf steeds opnieuw in de problemen. Gelukkig bezit het ventje genoeg veerkracht om er zich vervolgens weer uit te halen. Hij is het symbool van deugdzaamheid en goedheid in een rottige tijd en plaats, zoals Dickens vaker het goede benadrukt door het scherp af te zetten tegen het kwade.

En dat kwaad komt in 'Oliver Twist' vooral in de vorm van de schurk Bill Sykes en het personage Fagin, gespeeld door 'Gandhi'-acteur Ben Kingsley. Deze zonderlinge leider van een bende straatschoffies waarbij Oliver zich aansluit, werd eerder eendimensionaal boosaardig gespeeld door onder andere Lon Chaney, Alec Guinness en George C. Scott. In Polanski's versie is Fagin weliswaar onbetrouwbaar en onheilspellend, maar evenzeer een vaderfiguur, die Oliver helpt volwassen te worden.

De specifieke invulling van dit centrale karakter Fagin maakt de verbeelde sprookjesachtige wereld iets minder zwart-wit, en daarmee wat volwassenvriendelijker. Oliver Twist is vooral op kinderen gericht, maar brengt door de goed geschreven karakters en de prachtig in beeld gebrachte, indrukwekkende sets ook prima vermaak voor de wat oudere kijker. Van de acteurs valt vooral Jamie Foreman op als Fagin's handlanger Bill Sykes, maar bovenal is het de film van Ben Kingsley geworden, die hiermee een Oscarnominatie niet mis lijkt te kunnen lopen.

(i.o.v. Filmfocus, copyright picture: A-film)

History of Violence

Regie David Cronenberg Cast Viggo Mortensen, Maria Bello en Ed Harris Speelduur 95 minuten Jaar 2005

Monsters bestaan niet, zo maakt Tom Stall zijn dochtertje wijs aan het begin van History of Violence. Zelf is hij er van overtuigd dat als je iets lang genoeg ontkent, je er na verloop van tijd zelf in gaat geloven - de waarheid, die maak je zelf. Naar dit motto leeft het door Viggo Mortensen gespeelde personage al jaren. Door een gewelddadige gebeurtenis wordt hij echter tegen wil en dank geconfronteerd met zijn verleden, en daarmee met de leugen waarmee hij al twintig jaar leeft.

In de nieuwste film van de Canadese regisseur David Cronenberg speelt Mortensen een zachtaardige, aimabele inwoner van een rustig Amerikaans stadje. Vader van twee kinderen, liefhebbende echtgenoot en gerespecteerd eigenaar van een café. Wanneer hij op een dag oog in oog komt te staan met zijn verborgen verleden, kunnen verregaande gevolgen voor hemzelf en zijn omgeving niet uitblijven. De waarheid haalt Tom Stall in en komt als een vleesgeworden monster aan de oppervlakte.

Voor David Cronenberg is het ingekerfde, niet-te-ontkennen verleden bekend terrein. Zo perst een vrouw in The Brood (1979) opgekropte frustraties letterlijk uit haar lijf als baby's. Ze baart gevoelens van wraak en vergelding, die als duivels gebroed haar vijanden te lijf gaat. In Videodrome (1983) krijgt ook James Woods te maken met extreme vormen van lichamelijke transformaties. Met de monsterlijke, lichamelijke afwijkingen die deze personages ondergaan, maakt Cronenberg duidelijk dat je psychologische conflicten niet moet verbergen of ontkennen, maar onder ogen moet komen.

In History of Violence houdt de psychologische transformatie van het personage Tom Stall niet alleen hemzelf en zijn gezin een spiegel voor, maar leidt dit tevens tot een besef van de relativiteit van de Amerikaanse droom. Misschien bestaat het Grote Geluk alleen bij de gratie van ontkenning en idealisering, zo filosofeert Cronenberg. Misschien is het leven wel meer verteerbaar met je ogen wagenwijd dicht.

Cronenberg brengt op een ingetogen, eenduidige wijze de tegenstelling tussen verbeelding en realiteit, en die tussen wat is aangeboren en wat is aangeleerd naar voren in History of Violence. Met het harde en rauw in beeld gebrachte geweld leest hij ons de les dat je niet kunt ontsnappen aan je eigen wil en lichaam door het te ontkennen of te idealiseren. Tom Stall's zoon, sterk gespeeld door de debuterende Ashton Holmes, weet het beter dan zijn vader: monsters bestaan wel, maar ze zijn bang voor het licht.

(i.o.v. Filmfocus, copyright picture: RCV)

L'Enfant

Regie Jean-Pierre & Luc Dardenne Cast Jérémie Renier, Déborah François & Olivier Gourmet Speelduur 100 minuten Jaar 2005

Met hun tweede Gouden Palm winnaar schetsen de Belgische broers Jean-Pierre en Luc Dardenne wederom een documentaristisch beeld van de onderkant van de samenleving. Zonder te moraliseren, laat het schrijvers- en regisseursduo enkele dagen zien uit het soms schrijnende leven van de twintigjarige kruimeldief Bruno en zijn achttienjarige vriendin Sonia. De relatie komt op scherp te staan als Sonia is bevallen van hun eerste kind, dat Bruno verkoopt voor wat centen.

Bruno, gespeeld door de fantastische acteur Jérémie Renier die we nog kennen uit La Promesse, vindt werken voor sukkels, en leeft van de verkoop van gestolen spullen. Daarbij laat hij zich helpen door twee jonge scholieren. In zijn leven draait alles om geld. Hij leeft van dag tot dag zonder zich ooit druk te maken om, of zich te bezinnen op zijn daden, zijn relatie met zijn vriendin Sonia of hun toekomst.

Bezittingen of vast onderdak heeft Bruno niet, en hij overnacht in het appartement van Sonia. In de eerste scène van L'Enfant komt Sonia uit het ziekenhuis, waar ze is bevallen van hun eerste kind, Jimmy. Als zij thuis komt, blijkt Bruno haar huisje zonder overleg te hebben onderverhuurd. Ze brengen met hun kind de nacht in een opvanghuis door.

Met deze ene scène maken de broers Dardenne heel scherp duidelijk hoe onnadenkend en onvolwassen Bruno met zijn relatie en geld omgaat, en vooral hoe dat gedrag geaccepteerd wordt door Sonia. Ze laat weinig merken van ongenoegen of irritatie, terwijl ze daar reden genoeg voor heeft. Erg voorbereid op het vaderschap of meevoelend met de moeder is Bruno bijvoorbeeld niet. Als Sonia vraagt of hij een tweede naam wil verzinnen, weet hij het niet en haalt zijn schouders achteloos op.

Zijn onverantwoordelijke gedrag komt de volgende dag nog pijnlijker aan het licht als Bruno aanbiedt om een stukje te gaan lopen met Jimmy. Zonder zichtbare twijfels verkoopt hij het kind na wat telefoontjes te hebben gepleegd. Het enige dat hij over de telefoon vraagt aan de tussenpersoon, is of Jimmy wel geadopteerd wordt door mensen "die oké zijn". Hij herformuleert zijn vraag vervolgens en zegt: "Ik bedoel: hebben ze geld?".

Zich van geen kwaad bewust laat hij Sonia weten dat hij de kleine heeft verkocht. Als zij geschokt reageert, zegt Bruno doodleuk dat het geld voor hen allebei oplevert, en dat ze toch weer een nieuw kind kunnen maken. Sonia raakt in shock, waarna hij haar naar het ziekenhuis brengt. Uit angst voor de politie en om Sonia niet te verliezen, besluit Bruno er alles aan te doen om hun kind terug te krijgen.

In de voor hen kenmerkende stijl van een losse cameravoering, veel close-ups, buitenopnames, natuurlijk licht en geen make-up schotelen Jean-Pierre en Luc Dardenne ons een fel-realistisch portret van het alledaagse leven van twee jongeren voor. Kinderen zijn het eigenlijk nog, en de titel verwijst dan ook niet zozeer alleen naar Jimmy, maar naar alledrie.

Bruno's egocentrisme en fixatie op overleven brengt hem nabij een persoonlijke afgrond, waarin hij alles dreigt te verliezen. Hij realiseert zich dat hij moet vechten voor zijn relatie zoals hij dat alleen gewend is te doen voor zichzelf. Sonia moet daarentegen juist nadrukkelijk kiezen voor zichzelf om te overleven. Haar ogen zijn pas geopend als ze haar toekomst vergooid ziet worden door het egoïsme van Bruno.

Zoals in hun eerdere fictiefilms brengen de Dardennes met L'Enfant een rauwe slice of life die van begin tot eind verwondering oproept. In tegenstelling tot de in stilistisch en thematisch opzicht overeenkomende Le Fils en Rosetta, waar ze hun eerste Gouden Palm in Cannes mee wonnen, is hier minder gebruik gemaakt van point-of-view shots. De camera registreert de schijnbaar geïmproviseerde, maar in werkelijkheid minutieus voorbereide scènes kalm en ongekleurd als in een documentaire.

Naast de rustige cameravoering is ook de wijze van vertellen minder schokkerig dan in hun eerdere werk. Door te kiezen voor de verkoop van het kind, en Bruno's pogingen om via het kind Sonia weer terug te krijgen, hebben de Dardennes een bijna thriller-achtige vertelstructuur toegepast. Dit maakt de film makkelijker verteerbaar dan met name Le Fils. Wederom hebben Jean-Pierre en Luc Dardenne een schrijnende en bewondering opwekkende film gemaakt, waardoor ze nog altijd tot de top van de Europese cinema blijven behoren.

(i.o.v. Filmfocus, copyright picture: A-film)

Funny Games

Regie Michael Haneke Cast Susanne Lothar, Ulrich Mühe & Arno Frisch Speelduur 108 minuten Jaar 1997

In 'Funny Games' van de Oostenrijkse regisseur Michael Haneke wordt een gezin geconfronteerd met de terreur van twee beleefde en goed verzorgde jonge mannen: ze gijzelen het gezin en spelen er sadistische spelletjes mee. De film bedient zich op het eerste gezicht van de herkenbare filmtaal van het thrillergenre, maar pakt toch wat venijniger uit. Haneke behaagt niet, hij snijdt.

Het Oostenrijkse gezin Schober heeft net zijn intrek genomen in hun vakantiehuisje als twee mannen in onberispelijk witte kleding zich aandienen: der Paul und der Peter. Ze houden de gezinsleden gevangen en degraderen hen tegen hun zin tot participanten van hun wrede spelletjes. Diezelfde avond sluiten ze een weddenschap met het gezin dat ze binnen twaalf uur alledrie dood zullen zijn. Paul legt deze gruwelijke weddenschap vervolgens ook voor aan de kijkers door te vragen wat wij denken, waarmee hij deze in de positie duwt van laffe, passieve toeschouwers van het naderende onheil. Of willen we juist bloed zien?

Wat volgt is een kat-en-muis spel in de beklemmende omgeving van het huisje aan een verlaten meer. Tot vier keer toe wordt de kijker betrokken bij de gruwelijke acties van het tweetal, en daarmee uit de veilige haven van de fictie getrokken. Zo vraagt Paul tijdens één van de martelingen aan het publiek of het zo genoeg is: "Ist es schon genug? Wir sind noch unter Spielfilmlänge. Sie wollen doch ein richtiges Ende mit plausibler Entwicklung?".

In de trilogie waarmee Haneke zijn filmcarrière begon, Der Siebente Kontinent, Benny’s Videoen 71 Fragmente: einer Chronologie des Zufalls, fileerde hij op indringende wijze de moderne burgermaatschappij. In Der Siebente Kontinent volgen we bijvoorbeeld de dagelijkse beslommeringen van een gezin tot aan hun collectieve zelfmoord. Er wordt geen geruststellende verklaring gegeven en het is aan de kijker om hun lijdensweg tot het bittere einde te aanschouwen.

Haneke´s maatschappijkritiek werkte hij verder uit in Funny Games, Code inconnu: Récit incomplet de divers voyages, La pianiste, Le temps du loup en het in 2006 uitgebrachte Caché. In al zijn films worden schijnwerkelijkheden zoals de zaligmakende consumptiemaatschappij ontmantelt en de kijker een blik gegund op het braakliggende terrein eronder.

Zo wordt het gewelddadige gedrag van de twee daders in Funny Games niet geësthetiseerd, gerechtvaardigd, verzacht of tot komedie gemaakt, maar getoond in al zijn pijnlijkheid. Op compromisloze wijze laat Haneke de kijker boete doen voor zijn geconditioneerde omgang met beelden van iets afgrijselijks als marteling en moord. Filmkijken is geen passief ontvangen van visuele informatie, maar een zelfbewuste activiteit. Haneke´s spelletjes zijn niet funny, maar verontrustend.

Een willekeurige dag in Portugal