Vers le sud

Regie Laurent Cantet Cast Charlotte Rampling, Karen Young & Louise Portal Speelduur 105 minuten Jaar 2005

Het is niet verwonderlijk dat Vers le Sud wat kritiek te verduren heeft gekregen in de Verenigde Staten. De film schets niet alleen een behoorlijk negatief beeld van het tussen 1915 en 1934 door de V.S. bezette Haïti, maar ook van de rijke Amerikaanse toeristen die er zich te buiten gaan aan seks met arme Haïtianen. Regisseur Cantet brengt de hoofdthema’s van (post)kolonialisme, imperialisme, discriminatie en zedeloosheid op verschillende manieren naar voren. Ook de schuldvraag van de voornamelijk economische ellende op Haïti laat Vers le Sud niet in het midden: de allesoverheersende hebzucht van de drie middelbare vrouwen staat direct symbool voor het inhalige imperialisme en kolonialisme dat het land teisterde sinds de komst van Columbus in 1492.

Als wij zeggen dat we richting het zuiden gaan, betekent dat in zijn algemeenheid dat we het rustig aan gaan doen en lekker gaan genieten van een warm klimaat en ons onder laten dompelen in andere culturen en gebruiken. Zuidwaarts. Een mooi woord met fijne connotaties. Ook de drie middelbare dames Ellen, Brenda en Sue gaan in Vers le Sud naar het zuidelijke Haïti voor de rust en het klimaat. De cultuur en lokale gebruiken interesseert ze minder. Het paradijselijke vakantieresort is het enige dat ze van het eiland zien en dat is voldoende voor ze. Het is van alle gemakken voorzien, samen te vatten in de woorden eten, drinken en seks. Gelegen in hun zonnestoelen vragen ze zich af waarom ze eigenlijk alleen op vakantie op zwarte mannen vallen, en thuis nooit. Het antwoord dat ze gniffelend geven, laat zich raden: de seks, maar ze hebben geen flauw benul van de discriminatoire achtergrond van die vraag en de verpestende hebzucht van hun bezoekjes aan het zonovergoten eiland.

Brenda vertelt dat ze tijdens haar eerste bezoek aan het vakantiepark drie jaar eerder haar eerste orgasme in 45 jaar kreeg tijdens een samenzijn met Legba. Deze mooie Haïtiaan windt daar op het besloten park de westerse vrouwen om zijn vinger. Ook Ellen laat zich in vervoering brengen door zijn liefdesspel, wat al snel uitloopt op jaloezie en haat tussen de dames. De jongens zoals Legba worden gedoogd op het resort. De uitbater van het strandrestaurant wenst ze echter niet in de zaak te hebben. Fel ageert hij tegen de minderwaardige positie die de Haïtianen innemen tegenover de rijke westerlingen. Alles wat door hun geld wordt aangeraakt, raakt verrot, zo vertelt hij. Deze uitbater vormt in Vers le Sud het geweten van het onverdorven Haïti, voordat het land werd overspoeld door geld en ellende.

Er wordt overigens wel wat achtergrondkennis verondersteld door de filmmakers, aangezien er weinig woorden worden vuilgemaakt aan het turbulente verleden van het land. Zo is het goed te weten dat Haïti eind zeventiende eeuw officieel in Franse handen kwam, waarna het in 1804 na lange slavenopstanden onafhankelijk werd. Het is daarmee de enige slavenrevolutie in de geschiedenis die succesvol is geweest. Twee jaar later werd het land de allereerste officiële zwarte republiek in de geschiedenis. Turbulente jaren volgden elkaar op. Tussen 1915 en 1934 werd het land bezet door de Verenigde Staten, waarna in 1957 François ‘Papa Doc’ Duvalier aan de macht kwam. Een dictator, evenals zijn zoon Jean-Claude ‘Baby Doc’ Duvalier, die het land in armoede en corruptie deed wentelen. Nog steeds is het land op vele fronten instabiel, gevaarlijk en straatarm.

De nare realiteit van Haïti wordt in Vers le Sud alleen zichtbaar in de scènes buiten de beschermende poorten van het vakantiepark. Al in de allereerste scène zien we hoe op de vlieghaven in hoofdstad Port-au-Prince een vrouw een jong kind aanbiedt aan een rijk uitziende man. Alhoewel de film zich afspeelt aan het einde van de jaren zeventig, is er in al die tijd weinig veranderd. Regisseur Laurent Cantet vertelde dat ze het grootste gedeelte van de film niet in het land zelf durfden op te nemen, omdat ze bang waren voor de criminele bendes. De meeste scènes zijn daarom opgenomen in de Dominicaanse Republiek.

De drie vrouwen zijn totaal niet bezig met de werkelijkheid buiten het park. Ze zijn de godganse tijd druk met zichzelf en projecteren al hun bekrompen ideeën op de bevolking aldaar. Legba vraagt zich op een gegeven moment geïrriteerd af waarom alle vrouwen hem toch altijd een paspoort aanbieden. De dames hebben geen flauwe notie van culturele diversiteit en dat niet alles in het leven te koop is. De romantische liefde die ze vinden bij de mannelijke Haïtianen kopen ze af met kado’s en geld, en nog denken ze dat ze oprecht bezig zijn. Als het hen even teveel wordt, gooien ze simpelweg een paar pillen valium in de mik en zijn ze weer even verlost van de realiteit. Ze staan met hun onoprechte, kapitalistische en bekrompen houding dan ook ondubbelzinnig symbool voor de verwoestende werking van het imperialisme van westerse grootmachten. Vers le Sud windt er geen doekjes om, en dat is te allen tijde te prijzen.

(i.o.v. Filmtotaal, copyright pictures: 1MoreFilm)