Sterrensystemen en Waarderingscriteria

Als je schrijft over film, komt onherroepelijk de dag dat je iets over het sterrensysteem moet gaan zeggen. Of nog beter: dat je een eigen waarderingssysteem in het leven gaat roepen dat nog duidelijker en puntiger is dan de rest. Hapklare brokken. Da's wat lezers willen en zullen krijgen. In één oogopslag moet de kern, de essentie, de pointe duidelijk worden.

Voor reviews van films, restaurants, stedentrips, hondenbrokken en batterijopladers betekent het scannende gedrag van lezers concreet dat je als recensent wel sterren moet geven om de aandacht te krijgen. Een filmrecensent kan zich naast zo´n saaie, doordeweekse ster natuurlijk ook bedienen van bijvoorbeeld een waardering in een bepaald aantal tomaten, zombies, davidhasselhoffjes of duimen omhoog/omlaag. Hoe geinig je het ook maakt: het scheelt de verwende lezer een boel werk, want die hoeft het hele stuk niet meer te lezen (en ontloopt daarmee tevens het risico dat ´ie door een slechte recensent van de belangrijkste plotwendingen op de hoogte wordt gebracht).

Als je de lezer wilt bedienen met die hapsnapperige puntigheid, dan moet je als recensent gaan kiezen tussen de diverse bestaande sterrensystemen, of een compleet nieuw systeem in het leven roepen. Ik dacht even aan het Ronald's "Yes, It's Fresh!" systeem, waarin verse en bedorven etenswaren de graadmeters van meesterschap of totale mislukking van een film zouden vormen. Toch heb ik me niet mee laten slepen. Een persoonlijke stempel krijgt de lezer toch wel als 'ie moeite doet om door te lezen. Wat het sterrensysteem betreft hou ik het bij het – in mijn ogen – meest praktische systeem: 0 t/m 4 met halfjes.

* * * * . . meesterwerk
* * * ½ . . zeer goed
* * * . . . goed
* * ½ . . . bovengemiddeld
* * . . . . . gemiddeld
* ½ . . . . . matig
* . . . . . . zwak
½ . . . . . . slecht
0 . . . . . . waardeloos, abominabel & om te huilen

Met de adoptie van dit algemene waarderingssysteem is natuurlijk de kous nog niet af. Want wat te doen met de zogenoemde genrefilm? Natuurlijk staan de horrorfilms The Texas Chainsaw Massacre en The Exorcist wel hun respectievelijke mannetje naast een niet-genrefilm-meesterwerk als Chinatown of M - Eine Stadt sucht einen Mörder, maar hoe vergelijk je dergelijke cinematografische pareltjes met spaghetti-westerns als Il Grande silenzio, een blaxploitation als The Spook Who Sat by the Door, of het gehele oeuvre van madenfilmer Lucio Fulci of dat van erotica-exploitant Jess Franco?

Voor de genrefilm gelden simpelweg andere regels. Een spaghetti-western beoordeel je op basis van de criteria die relevant zijn voor het eigen genre. Als bijvoorbeeld Klaus Kinski tenenkrommend slecht is nagesynchroniseerd, krijgt de film daar geen puntenaftrek voor, omdat negen van de tien spaghetti-westerns slecht zijn gedubd. Sterrenvermindering geldt natuurlijk wel als de cameraman vergeet dat 'ie de halve opnameperiode met camera en assistent als schaduw in zijn eigen beeld staat, en ook de regisseur dat niet opmerkte.

Bij genrefilms gaat het om ijkpunten. Voor de spaghetti-western geldt bijvoorbeeld The Good, the Bad and the Ugly van Sergio Leone als ijkpunt, waarnaast je de rest legt. Het gaat te ver om voor ieder genre en subgenre, zoals de women-in-prison film of de zombiefilm, gedetailleerde omschrijvingen te maken van de geldende criteria en om iedere keer opnieuw die zogenoemde ijkpunten te definiëren. De waarde van het aantal sterren is met andere woorden relatief en de betekenis van iedere film moet dus uit de bijbehorende filmkritiek blijken.